Katyń - fakty, rewizje, poglądy. Powrót rozstrzelanej Armii

„Express Wieczorny” Nr 239 (14 188), 1 grudnia 1994

 „Powrót rozstrzelanej Armii” Jacka Trznadla to książka głęboko poruszająca, choć wzbudzanie emo­cji nie było jej głównym celem. Jest ona przede wszystkim pracą historyka dociekliwie pochylającego się nad faktami już poznanymi i tymi, które wciąż kry­ją się w mrokach niewiedzy.

Żadnej z książek o Katyniu nie potra­fimy czytać spokojnie. Słowo Katyń niesie ze sobą wiele znaczeń, a każde jakoś do nas się odnosi, wciąż nas okre­śla i czegoś od nas wymaga. Katyń, to sowiecki mord na jeńcach - polskich oficerach dokonany w 1940 roku. Katyń, to także symbol przywołujący tragiczny los wielkiej rzeszy Polaków za­męczonych na obszarach ZSRR. Katyń, to oczywiste pogwałcenie międzynarodowych praw oraz bezpośredni skutek paktu Ribbentrop - Mołotow, stano­wiącego o nowym rozbiorze Polski. Ale katyńskie ludobójstwo to również lo­giczne ogniwo w systemie komuni­stycznego totalitaryzmu.

A stało się i tak, że kłamstwo o Katyniu legło u podstaw PRL-u. Było jego fundamentem, niby symbolicznym, ale tak realnym, że nikt nie mógł go omi­nąć. Na tym kłamstwie zbudowana zo­stała piramida kolejnych kłamstw przypieczętowujących naszą niesuwerenność. W żadnym fragmencie życia pu­blicznego, od szkoły do polityki, prawda o Katyniu nie miała prawa zaistnieć w jakiejkolwiek postaci. Wszyscy kolejni partyjni funkcjonariusze kolejnych pię­ciolatek i etapów, bardziej i mniej twardogłowi, byli zakładnikami kłamstwa o Katyniu. W sposób niezwykle jasny i precyzyjny granica między prawdą i kłamstwem o Katyniu była granicą między naszą niepodległością a niewo­lą.

Dlatego Katyń to nie tylko fakt histo­ryczny, ale również symbol mający swoje miejsce w naszej świadomości, indywidualnej i społecznej. Jacek Trznadel jest chyba jednym z pierw­szych autorów, wśród zajmujących się tym tematem, który poświęca swoją uwagę również symbolicznemu wymia­rowi Katynia.

W jego bogatej w materiał dokumen­tacyjny książce, gdzie są obecne rów­nież najnowsze informacje i odkrycia, wśród różnorodnych szkiców znajdzie­my i tak wstrząsające, jak te ujęte wspólnym tytułem: Katyń – ostatnia droga. Mozolnie konfrontując świadec­twa, dokumenty, relacje, to, co wiado­me z tym, czego się tylko można domyślać, stara się Jacek Trznadel zrekon­struować ostatnią drogę oficerów pol­skich z Kozielska, od stacji kolejowej Gniezdowo nad skraj mogił w katyńskim lesie.

Jacek Trznadel. Powrót rozstrzelanej ar­mii. Katyń - fakty, rewizje, poglądy. Wydawnictwo ANTYK. Marcin Dybowski.